Secara harafiah, “imam” bererti “pemimpin”. Pada mulanya, pengertian imam lazimnya dikaitkan dengan ibadat solat.
Berbeza halnya daripada khalifah yang mempunyai dimensi politik, imam pula mempunyai dimensi keagamaan. Namun pada hakikatnya, di samping sebagai pemimpin Islam dalam pemerintahan, seseorang khalifah juga merupakan pemimpin agama, terutama pemimpin solat di masjid.
Oleh kerana itu, khalifah juga ialah imam. Namun demikian, pengertian imam pada zaman Khulafa al-Rasyidin tetap bersandarkan keagamaan. Imam baru yang mengandungi makna politik wujud selepas zaman kepimpinan Khulafa al-Rasyidin berakhir, terutama setelah muncul golongan Khawarij.
Golongan itu terus-menerus melakukan bantahan terhadap pemerintah Islam yang berkuasa. Mereka menganggap pemerintah pada saat itu tidak berpegang teguh pada ajaran Islam.
Dari segi agama, pengertian imam dapat dilihat dalam solat berjemaah. Dalam solat itu, lazimnya ada seorang yang menjadi pemimpin dan berada di hadapan. Dialah yang disebut imam dan pengikut di belakangnya disebut makmum.
GELARAN KEHORMAT
Dalam sejarah pemikiran Islam, istilah “imam” juga digunakan sebagai gelaran kehormat. Seseorang yang mempunyai kebolehan menguasai ilmu tertentu dinamakan imam, termasuklah Imam Bukhari, Imam Juwaini, Imam al- Tabari, dan Imam al- Ghazali.
IMAM DI DALAM AL-QURAN
Di dalam al-Quran, imam mempunyai banyak pengertian. Dalam surah al-Isra’ ayat 71, imam bererti “catatan amal yang telah dihitung”. Di samping itu, imam juga boleh membawa maksud “jalan“.
Hal itu diungkapkan dalam surah al-Hijrah ayat 79 yang bermaksud: “Dan sesungguhnya kedua-duanya itu terletak di jalan yang terang.”
Imam juga boleh bererti “Luh Mahfuz”, seperti terkandung dalam firman Allah s.w.t yang bermaksud: “Dan (ingatlah) tiap-tiap sesuatu Kami catatkan satu persatu dalam Kitab yang jelas nyata.” (Q.36: 12)
Imam juga boleh bererti “pedoman”. Hal itu termaktub dalam firman Allah s.w.t yang bermaksud: “Telah ada sebelumnya Kitab Nabi Musa yang menjadi petunjuk dan rahmat (kepada umatnya).” (Q.46: 12)
PANDANGAN GOLONGAN SUNNAH
Golongan Sunnah menganggap bahawa masalah imamah (kepimpinan) merupakan masalah keduniaan. Proses menangani dan membentuk imamah terletak kepada umat. Pemilihan seseorang imam dilakukan oleh kumpulan Ahl- al-Imamah (mereka yang memenuhi syarat dan berhak menjadi imam).
PANDANGAN SYIAH
Konsep imamah bagi golongan Syiah merupakan perkara penting dan merupakan sebahagian daripada rukun iman. Oleh itu, imamah merupakan sebahagian daripada rukun iman. Oleh itu, imamah merupakan tiang agama dan dasar ajaran Islam yang ditentukan oleh Allah s.w.t melalui nas.
Kepemimpinannya tidak ditetapkan berdasarkan pendapat umat. Jawatan ketua pemerintahan merupakan hak Ali bin Abu Talib dan keturunannya. Ajaran agama memberikan hak tersebut kepada Ali dan keturunannya melalui wasi, pelimpahan kekuasaan dengan penuh kepercayaan.
Golongan Syiah percaya bahawa yang berhak menjadi khalifah selepas Nabi Muhammad s.a.w dan Ali Abu Talib ialah Hassan bin Ali bin Abu Talib (cucu kepada Rasulullah s.a.w).
PEMIMPIN SESAT
Di dalam al- Quran, istilah “imam” tidak selama-lamanya merujuk kepada pemimpin yang soleh tetapi juga pemimpin yang sesat.
Oleh sebab itu, istilah imam bersifat neutral. Ertinya, istilah itu boleh juga merujuk kepada pemimpin yang baik, seperti dalam firman Allah s.w.t yang bermaksud: “Dan Kami jadikan mereka ketua-ketua ikutan, yang memimpin (manusia ke jalan yang benar) dengan perintah Kami.” (Q. 21: 73)
Namun, dari sudut lain, istilah itu merujuk kepada pemimpin yang sesat, seperti dalam firman Allah s.w.t yang bermaksud: “Dan Kami jadikan mereka ketua-ketua (dalam kesesatan) yang mengajak ke neraka (dengan kekufurannya), dan pada hari kiamat pula mereka tidak mendapat sebarang pertolongan.” (Q. 28: 41)
Catatan: Ibnu Fayyad
Recent Comments