Syeikh Wan Sulaiman bin Wan Siddiq adalah tokoh yang bertanggungjawab memodenkan sistem pentadbiran Islam di Negeri Kedah Darul Aman. Beliau pada mulanya dipanggil pulang dari Mekah oleh Raja Muda, Tengku Abdul Aziz ibni Sultan Ahmad Tajuddin, ditugaskan sebagai Kadi negeri Kedah.
Syeikh Wan Sulaiman mendapat pendidikan awal di sekolah Inggeris di Kedah. Kemudian beliau berpindah ke sekolah Melayu dan akhirnya dia memilih sekolah agama, iaitu institusi pendidikan yang dihormati di kalangan masyarakat Melayu ketika itu.
Ternyata pilihan Syeikh Wan Sulaiman sangat tepat, bahkan memperlihatkan kecemerlangannya dari satu tahap ke satu tahap yang lain. Syeikh Wan Sulaiman mendapat didikan asas daripada ibunya sendiri, iaitu Wan Tam Kecik binti Abu Bakar. Beliau sudah diajar membaca surat Jawi Melayu dan sebuah hikayat Jawa berjudul Jarang Pendapa. Ibu beliau juga turut mengajar membaca al-Quran sehingga beliau khatam.
Walau bagaimanapun, ibu Syeikh Wan Sulaiman menyerahkannya kepada Tuan Haji Ismail Kelantan untuk mengaji al-Quran secara lebih mendalam. Selepas itu, baru Syeikh Wan Sulaiman memasuki sekolah Inggeris.
Pada usia 12 tahun, Syeikh Wan Sulaiman memasuki pengajian pondok. Gurunya, Syeikh Omar al-Qadri memberi perhatian kepada pengajian kitab Jawi. Dengan asas pengajian Jawi inilah Syeikh Wan Sulaiman berangkat ke Mekah pada tahun 1888.
Pengajiannya di Mekah mengambil masa kira-kira 20 tahun sebelum berangkat pulang ke tanah air. Jangka masa 20 tahun di Mekah itu, Syeikh Wan Sulaiman mencatatkan seramai lapan orang guru yang membimbingnya dalam pelbagai bidang ilmu.
Lapan orang guru itu ialah:
- Syeikh Hassan al-Jafari al-Saidi
- Syeikh Faqir Muhammad al-Bukhari
- Syeikh Muhammad Amin Ridhwan
- Syeikh Surur
- Haji Muhammad Salleh Kelantan
- Syeikh Zainuddin Sumbawa
- Haji Ahmad Haji Yunus
- Syeikh Muhammad Khayyat
Meneliti senarai guru-guru yang membimbing Syeikh Wan Sulaiman, memang wajarlah tokoh ini mendapat penghormatan Sultan Kedah. Usaha gigih guru-guru itu telah melahirkan sedemikian ramai tokoh selain Syeikh Wan Sulaiman.
Cabaran getir semasa belajar tidak mematahkan semangat Syeikh Wan Sulaiman untuk meneruskan pengajian. Pernah pada waktu-waktu tertentu Syeikh Wan Sulaiman kehabisan wang dan terpaksa meneruskan kehidupan ala kadar sebagai pelajar. Ada kalanya air zam-zam menjadi penawar kepadanya untuk terus hidup.
Walau bagaimanapun, kehadiran pelajar-pelajar lain dari Alam Melayu di Mekah telah mengubat jiwa Syeikh Wan Sulaiman dalam mendepani cabaran ketika menuntut ilmu. Antara tokoh ulama yang sama-sama belajar bersama-sama Syeikh Wan Sulaiman ialah Tuk Kenali Kelantan, Syeikh Muhammad Tahir Jalaluddin Minangkabau, Syeikh Muhammad Said Linggi, Haji Ibrahim Tuk Raja, Haji Omar Sungai Keladi, Haji Ismail Lobok, dan Tuk Bachok Kelantan.
Tokoh ini kembali dari Mekah pada 2 Mei 1906 bersama isterinya, Hajah Wan Kalthum binti Haji Wan Abdul Hamid yang dikahwini ketika mereka sama-sama berada di Mekah. Isterinya adalah anak kepada bekas Kadi Daerah Yan.
Setelah menjawat jawatan Kadi Kedah, pada tahun 1920, Syeikh Wan Sulaiman telah dilantik menjadi Syeikh al-Islam Negeri Kedah pula. Beliau juga menjadi Pengerusi, Jawatankuasa Fatwa Negeri. Kemudian jawatan itu dipanggil Mufti. Dengan jawatan itu, beliau diamanahkan supaya mengendalikan segala urusan pentadbiran hal ehwal Islam bagi rakyat negeri Kedah.
Kesempatan ini amat baik bagi Syeikh Wan Sulaiman kerana beliau dapat menyusun segala urusan pentadbiran Islam untuk negeri itu. Apatah lagi apabila tokoh ini mendapat dokongan dan sokongan kuat daripada pihak istana.
Syeikh Wan Sulaiman mula memperkenalkan tauliah mengajar untuk guru-guru agama di Kedah walaupun hal tersebut mendapat tentangan dari sesetengah pihak. Pada pendapatnya cara ini dapat mengesan bilangan guru-guru agama yang mengajar dan dapat pula membantu sebarang kesukaran yang mereka hadapi. Selain itu, kitab-kitab agama yang diterbitkan serta diedarkan pada masa itu perlu mendapat pengesahan Syeikh al-Islam jika difikirkan perlu.
Jawatan lain yang pernah dipegang oleh Syeikh Wan Sulaiman ialah Hakim Mahkamah Rayuan. Dalam bidang ini beliau bukan sekadar ‘beraksi’ di mahkamah, tetapi turut memberi bimbingan kepada banduan supaya kembali ke pangkal jalan. Bimbingan agama yang diberikan oleh beliau mampu mendidik jiwa mereka ke arah berbuat baik.
Tokoh ini juga dilantik sebagai Pengerusi untuk Majlis Syura atau Majmuk Ulama 12 buah negeri yang mengadakan pertemuan bermuzakarah di Masjid Zahir. Pertemuan ini selalunya diadakan pada malam Jumaat, iaitu selepas menunaikan sembahyang fardu Maghrib. Dalam hal yang sebeginilah ketokohan Syeikh Wan Sulaiman mendapat perhatian daripada ulama di Tanah Melayu.
Sebagai pengerusi, banyak pembaharuan yang telah dikemukakan oleh Syeikh Wan Sulaiman, khususnya dalam memartabatkan pendidikan Islam di negeri Kedah. Beliau tidak berasa jemu menjelajahi negeri itu untuk memberikan syarahan serta kuliah-kuliah agamanya. Beliau kemudiannya turut memperkenalkan kaedah baru dalam pengajaran al-Quran. Ketika pentadbiran agama berada di bawah pengurusannya, beliau turut menerbitkan Muqaddam untuk kanak-kanak belajar al-Quran.
Syeikh Wan Sulaiman juga mengajar nazam syair, malah menulis liriknya untuk kanak-kanak sekolah. Pembelajaran melalui nazam ini telah menjadikan pengajaran Islam lebih diminati serta mudah pula disampaikan. Dua buah buku nazamnya yang terkenal ialah nazam Syair Bicara Sirah al-Nabawiyyah dan Usul Islam al-Kubra. Buku ini mengandungi 14 halaman dan kandungannya ialah mengenai sejarah hidup Rasulullah s.a.w serta cerita mengenai negara-negara Islam hingga zaman kerajaan Uthmaniah.
Sebuah lagi nazam yang ditulisnya ialah Nazam Qasidah Lagu Ibyari, iaitu mengandungi Aqaid yang sesuai untuk diajarkan kepada kanak-kanak yang dalam lingkungan enam hingga 10 tahun. Selain itu, Syeikh Wan Sulaiman yang mahir al-Quran termasuk Qiraat Tujuh, turut mengajar bidang ini di Kedah. Walau bagaimanapun. tokoh ini turut mendapat bantuan daripada Syeikh Ibrahim al-Ibyari sebagai pembantunya. Syeikh Ibrahim al-Ibyari ialah tokoh lagu al-Quran yang sangat disenangi oleh Syeikh Wan Sulaiman.
Syeikh Wan Sulaiman telah mendirikan bangunan Sekolah Agama yang pertama di Kedah dan di Tanah Melayu amnya. Pembelajarannya diadakan di dalam kelas yang tersusun, mempunyai jadual waktu serta dibimbing oleh guru-guru yang pakar dalam bidang masing-masing.Pelajar-pelajar yang tamat dari sekolah itu akan diberi sijil mengikut tahap kelulusan mereka. Yang pastinya sekolah ini mempunyai kurikulum yang digubal oleh guru-guru yang mengajar. Setiap tahap kelas pula diadakan peperiksaan bagi melihat pencapaian pelajaran setiap pelajar. Sekolah agama ini dinamakan Madrasah al-Hamidiah berdasarkan nama Sultan Abdul Hamid Halim Syah, Sultan Kedah ketika itu.
Penubuhan sekolah ini dimulakan pada tahun 1916. Tapaknya ialah di kawasan Limbungan Kapal di Alor Setar tidak jauh dari Pejabat Agama Kedah ketika itu. Walau bagaimanapun, penduduk negeri Kedah lebih mengenali sekolah ini dengan nama Sekolah Arab Limbung Kapal atau Madrasah Pak Wan Sulaiman.
Pada tahun 1930, Syeikh Wan Sulaiman telah mewakafkan sebidang tanahnya bagi meluaskan Madrasah al-Hamidiah memandangkan perkembangan pembelajaran yang begitu pesat. Pelajarnya semakin bertambah yang datang bukan sahaja dari Kedah, tetapi juga dari luar negeri itu. Sekolah Arab Limbung Kapal akhirnya memenuhi tuntutan pendidikan sezaman pada ketika itu.
Usaha Syeikh Wan Sulaiman mendapat sokongan dari guru-guru yang berwibawa dan sanggup mengajar di sekolah tersebut. Antara guru itu ialah Syeikh Abdullah Fahim dan Syeikh Ibrahim bin Yusof.
Syeikh Wan Sulaiman yang dilahirkan di Kampung Pulau Tengah, Mukim Padang Kerbau, Kota Setar pada tahun 1874, meninggal dunia di rumahnya pada usianya 61 tahun. Beliau menghembuskan nafasnya yang terakhir pada petang Khamis, 2 Mei 1935 bersamaan 29 Muharam 1354. Jenazahnya dikebumikan di Makam Diraja Langgar dengan dihadiri lebih 10,000 orang ramai yang memberi penghormatan terakhir untuknya.
Catatan: Ibnu Fayyad
Recent Comments